• اسناد بالادستی
  • اصل ۱۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

از آنجا که زبان قرآن و علوم و معارف اسلامی عربی است و ادبیات فارسی کاملاً با آن آمیخته است این زبان باید پس از دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه در همه کلاس‌ها و در همه رشته‌ها تدریس شود.

۱-۲ سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (بیانیه ارزش‌ها)[۱]

گزاره های ارزشی نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی:

• آموزه های قرآن کریم، نقش معنوی، اسوه‌ای، هدایتی و تربیتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و ائمه معصومین علیهم السلام به ویژه امام زمان عجل ا… تعالی فرجه الشریف و ولایت مداری در تمام ساحت‌ها برای تحقق جامعه عدل جهان
• زمینه سازي کسب شايستگي‌هاي پايه – با تأكيد بر خصوصيات مشترك اسلامي- ايراني و انقلابي، در راستاي تكوين و تعالي پيوسته هويت دانش‌آموزان در ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی.
• تكوين و تعالي جنبه هاي انساني هويت دانش آموزان براي تقويت روابط حق محور، عدالت گستر و مهرورزانه با همه انسان‌ها در سراسر جهان.

۳-۱ برنامه درسی ملی[۲]

۱-۳-۱ حوزه تربیت و یادگیری قرآن و زبان عربی

«یادگیری زبان عربی به عنوان زبان قرآن سبب می شود که فرد بتواند به طور مستقیم با کتاب الهی ارتباط برقرار کند، آن را بفهمد و از رهنمودهای آن بهره ببرد. همچنین آموزش این زبان سبب می شود که متربیان بتوانند از معارف اهل بیت علیهم‌السلام و فرهنگ غنی اسلام استفاده کنند. از سوی دیگر زبان و ادبیات فارسی با زبان عربی درآمیخته است و آشنایی با زبان عربی در یادگیری زبان فارسی تأثیر خواهد داشت.»

به دلیل ارتباط وسیع و وثیق محتوای دو حوزه «حکمت و معارف اسلامی» و «قرآن و عربی» سازماندهی محتوای هر دو حوزه در یک بخش آمده است.

«آشنایی با زبان عربی و مشخصاً مهارت های چهارگانه زبانی یعنی خواندن، گوش کردن، نوشتن و سخن گفتن در این حوزه به میزانی است که دانش آموز را در درک معنای آیات قرآن کریم، کلام معصومین و متون دینی و فرهنگ اسلامی کمک کند و در تقویت زبان فارسی او مؤثر باشد.

این دو حوزه محتوایی، ارتباط وثیقی با یکدیگر دارند و برنامه‌ریزی آن‌ها باید هماهنگ و مرتبط با هم صورت گیرد و از اهداف، محتوا و روش‌های مشترک و نیز مطالب مکمل و تأیید کننده همدیگر استفاده مطلوب به عمل آید.»

۲-۳-۱ قلمرو حوزه تربیت و یادگیری قرآن و زبان عربی

 حوزه يادگيری قرآن و عربی شامل دو حوزه محتوايی آموزش قرآن کريم و آموزش عربی است و حد نهايی يادگيری در اين دروس به شرح زير است:

       الف– توانايی خواندن صحيح و روان قرآن کريم

ب- توانايی درک معنای عبارات ساده و پرکاربرد قرآن کريم

ج- توانايی نسبی تدبر در آيات قرآن کريم به منظور درک ساده و اوليه دقايق و ظرائف مفاهيم آيات، بدون آموزش تخصصی علوم قرآنی

د- انس مستمر و دائمی با قرآن کريم، به نحوی که دانش‌آموزان، اهل خواندن و تفکر در قرآن باشند و این امر لازمه تربيت دينی و اعتلای هويت الهی خويش بدانند.

۱-۳-۳ جهت‌گیری‌های کلی در سازماندهی محتوا و آموزش حوزه‌های تربیت و یادگیری «حکمت و معارف اسلامی» و «قرآن و عربی»

سازماندهی محتوای حوزه های حکمت ومعارف اسلامی و قرآن و عربی در دوره ابتدایی به صورت تلفیقی است. در دوره متوسطه اول حتی الامکان به صورت مجزا لیکن هماهنگ و در دوره متوسطه دوم، بجز در رشته علوم و معارف اسلامی، به صورت تلفیقی و درس عربی به صورت مجزا ارائه می‌شود. در رشته علوم و معارف اسلامی نیز درس‌های اختصاصی در حوزه معارف اسلامی ارایه می‌شود.

۱-۴ حوزه تربیت و یادگیری زبان‌های خارجی[۳]

آموزش زبان بر توانایی ارتباطی و حل مسئله تأکید دارد به گونه‌ای که فرد پس از آموزش قادر به ایجاد ارتباط با استفاده از تمامی مهارت های چهارگانه زبانی (گوش کردن، سخن گفتن، خواندن و نوشتن) برای دریافت و انتقال معنا گردد.

برای برقراری ارتباط سازنده و آگاهانه ضروری است دانش‌آموزان علاوه بر زبان مادری که به آنان امکان تعامل در سطح روابط میان فردی را می‌دهد، توانایی برقراری ارتباط با سایر جوامع و دستاوردهای بشری را در سطح منطقه‌ای و جهانی دارا باشند.

۵-۱ بیانیه رسالت مجتمع فرهنگی- آموزشی امام صادق ^{علیه السلام}

باتوجه به تصریح بیانیه رسالت مبنی بر اینکه «مجتمع امام صادق علیه السلام برای آموزش و توسعه دانش بشری مبتنی بر غایت گرایی آفرینش، آموزه‌های وحیانی و معارف و علوم اسلامی پایه‌گذاری شده است»، لازم است مقدمات آشنایی با آموزه‌های وحیانی از جمله زبان عربی به بهترین وجه به دانش آموزان آموزش داده شود.

۶-۱ ویژگی‌های دانش آموز تراز بر اساس مصوبه شورای راهبردی مجتمع امام صادق علیه السلام

• مؤمن ولایتمدار و متخلق به اخلاق اسلامی
• جهادگر انقلابی با نگاه تمدنی
• علم‌آموز، اندیشمند و اهل فکر
• خودباور، امیدوار و بلند همت
• مسئولیت‌پذیر، خلاق و کارآمد

• سیاستهای راهبردی با توجه به بیانات مقام معظم رهبری

الف. هدف اصلی:

باتوجّه به مجموعه بیانات مقام معظم رهبری پیرامون آموزش زبان عربی می‌توان نتیجه گرفت که هدف اصلی از آموزش زبان عربی به عنوان یک درس، کسب توانایی خواندن و درک متون اسلامی در اولویت اوّل و در اولویت بعدی برقراری ارتباط با امت‌های اسلامی است.

ب. متن بینات مقام معظم رهبری:

توجه به فهم متون اسلامی

ما باید عربی را آنچنان بیاموزانیم که دانش‌آموزان ولو هیچ قاعده‌ای را هم ندانند، امّا وقتی متن را می‌خوانند، معنایش را بفهمند و این کاملاً ممکن است. ما کسانی را داریم که وقتی شما آیه قرآن را می‌خوانید، آن‌ها معنایش را می‌فهمند. امّا اگر از آن‌ها بپرسید فاعل و مفعول جمله را تعیین کنید، اصلاً نمی‌توانند ولی معنا را می‌فهمند و برای شما ترجمه می‌کنند. من نمی‌گویم اصلاً قاعده نباشد، امّا دانش‌آموز چه نیازی به این قواعد دشوار دارد؟ به جای همه این‌ها شما باید کاری کنید که دانش‌آموز متن‌خوانی عربی را یاد بگیرد.

عربي را ممكن است افراد با سه هدف ياد بگيرند، يكي اين كه مكالمه عربي را ياد بگيرند. هدف ديگر، فراگيري قواعد زبان عربي است … اين هم به نظر من نمي‌تواند مقصود از تعليم عربي در آموزش و پرورش باشد. هدف سومي هم كه مال عامّه مردم است و آن فراگيري عربي به قصد فهميدن متون عربي رايج يعني قرآن، حديث، نهج‌البلاغه، دعا، دعاي كميل، دعاي ندبه، دعاي ابوحمزه ثمالي و صحيفه سجاديه است. همه مردم بايد عربي را با اين قصد ياد بگيرند.[۴]

توانایی برقراری ارتباط با مسلمانان جهان

«زبان عربي كليد گنج‌هاي علوم اسلامي ماست. بر شماست كه تلاش كنيد كه اين زبان عزّت گذشته خود را به دست آورد. چرا كه اين زبان زبان قرآن ماست. همان طور كه زباني است كه با آن مي‌توانيم با يك ميليارد و نيم مسلمان عرب زبان و غير عرب زبان صحبت كنيم.»[۵]

• اهداف کلان عمومی

باتوجّه به بیانات مقام معظم رهبری و بر اساس اسناد بالادستی و برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران، اهداف کلان عمومی نظام نامه آموزش عربی در مجتمع فرهنگی آموزشی امام صادق علیه السلام به شرح ذیل است:

الف- توجه به عبارت و متن و دريافت معاني و مفاهيم موجود در متن. (تغییر رویکرد «قاعده محوري» به «متن‌محوري»)

ب- توانايی درک معنای عبارات ساده و پرکاربرد قرآن کريم، کلام معصومین ^{علیهم السلام} و متون دینی و فرهنگی اسلامی

ج- توانايی نسبی ترجمه و تدبر در آيات قرآن کريم به منظور درک ساده و اوليه دقايق و ظرائف مفاهيم آيات

د- توانایی نسبی برقراری ارتباط با امت اسلامی به زبان عربی در راستای تحقق تمدن نوین اسلامی و دستیابی به جامعه عدل مهدوی ^{عجل ا… تعالی فرجه الشریف}

ه‍ – تقویت آموزش زبان فارسی به وسیله فهم نقاط اشتراک و افتراق کلامی و معنایی

و- توانايي خواندن و درک متون عمومی در پايان دوره دوم متوسّطه

۴. اهداف اختصاصی هر مقطع

• اصول حاکم
• آموزش زبان عربی با رویکرد تمهیدی و انگیزشی مبتنی بر روش زبان‌آموزی کودک از پایه پنجم آغاز می‌شود.
• مبنای آموزش زبان عربی، در دوره متوسطه اول و دوم با محوریت کتب درسی آموزش و پرورش است.
• طراحی آموزشی دروس عربی و قرآن با رویکرد تلفیقی و هم‌افزایی و با هدف فهم بهتر قرآن تدوین می‌شود.
• برنامه‌ریزی آموزشی با جهت‌گیریانگیزه‌بخشی، جذاب‌سازی و افزایش علاقه به زبان عربی با اجرای برنامه‌ها و رویدادهای خاص عربی (به صورت سالانه) و استفاده از تکالیف و محتوای چندرسانه‌ای با نشاط و هدفمند متناسب با سن و جنسیت دانش آموزان خواهد بود.
• در برنامه‌ریزی و طراحی و آموزشی درس عربی زمینه مناسب برای تجربه حس موفقیت از طریق تعریف اهداف قابل دستیابی، کاربردی و کوتاه مدّت (برای مثال تسلط به ترجمه بعضی سوره‌ها و ادعیه کوتاه) فراهم می‌شود.
• یک ساعت مکالمه و مهارت‌های کاربردی به ساعات رسمی عربی در پایه‌های هفتم تا یازدهم (به جز رشته معارف و انسانی) افزوده می‌شود.
• محتوای جذاب و مناسب برای فوق برنامه مدرسه بر پایه کتب درسی تولید می‌شود. (بار اضافه به دانش‌آموز تحمیل نشود ولی مهارت‌های کاربردی مورد توجه قرار گیرد)
• حداقل دو دوره تابستانی با تمرکز کامل بر آموزش مکالمه عربی در مقاطع متوسطه برگزار می‌گردد. (برای مثال شش هفته در پایان پایه هشتم و دهم)
• کلاس‌های فوق برنامه غیرموظفی (اختیاری و انتخابی) با توجه به علاقه و استعداد دانش‌آموزان (مثلاً در حوزه‌های مختلف مکالمه منطقه‌ای، ترجمه متون، قواعد صرف و نحو به سبک حوزه و …) در ساعات غیر درسی برگزار می‌شود.
• کارنمایمجزایآمورش عربی در پایان هر نیمسال به خانواده‌ها ارائه می‌شود.

[۱] این سند در جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ ۱۳۸۹/۰۲/۰۵ تصویب شده است.

[۲] «برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران» مصوب جلسات ۸۵۷ الی ۸۷۲ شورای عالی آموزش و پرورش تاریخ۱۳۹۰/۱۲/۰۹ الی ۱۳۹۱/۰۶/۲۸

[۳] این مبحث در برنامه درسی ملی برای زبان‌های خارجی نیمه تجویزی مطرح شده است ولی برای زبان عربی نیز قابل استفاده است.

[۴] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اعضاء سازمان و پژوهش و برنامه ریزی آموزش و پرورش ۱۳۷۹/۱۰/۲۷

[۵] بیانات مقام معظم رهبری به نقل از quranct.ir

باتوجه به اینکه نظام کلی اسناد راهبردی مجتمع در حال تدوین و آماده سازی است، این اسناد نهایی و قابل استناد نمی باشد.

جهت دریافت فایل pdf بر روی دکمه زیر کلیک بفرمایید